Neobarokowy gmach wybudowany w latach 1891–1893, według projektu Jana Zawieyskiego. Powstał na miejscu wyburzonych – klasztoru, szpitala i kościoła Ducha Świętego, należących do zlikwidowanego ponad sto lat wcześniej zakonu duchaków. Przeciwko wyburzeniom z 1892 roku protestował m.in. Jan Matejko, który z tego powodu zrzekł się tytułu honorowego obywatela Krakowa oraz zapowiedział, że nie będzie w mieście pokazywał swoich obrazów. Na przełomie wieków w teatrze zostały wystawione najważniejsze dzieła Stanisława Wyspiańskiego, w tym Wesele (1901). Na szczytach ryzalitów fasady znajdują się rzeźby, po lewej stronie Tadeusza Błotnickiego, po prawej Alfreda Dauna. Na środku attyki nad wejściem stoją rzeźby postaci Zosi i Tadeusza z poematu Mickiewicza.