TEODOR TALOWSKI (1857-1910). Studiował w Wiedniu i we Lwowie. Profesor w Wyższej Szkole Techniczno-Przemysłowej w Krakowie i na Politechnice Lwowskiej. W swoich eklektycznych projektach łączył w zaskakujących zestawieniach różne formy historyzmu, elementy secesji i modernizm. Budynki Talowskiego są niesymetryczne, nieregularne, posiadają skomplikowane faktury fasad, nieproporcjonalne detale, malowniczą ornamentykę, dziwne układy wnętrz. Często na ich ścianach pojawiają się krótkie inskrypcje, np.: Festina lente, Ars longa vita brevis, Faber est suae quisque fortunae (Spiesz się powoli, Życie krótkie sztuka długotrwała, Każdy jest kowalem swojego losu – wszystkie na ulicy Retoryka w Krakowie).
Teodor Talowski zaprojektował ponad dwadzieścia kościołów, najczęściej w małych i średniej wielkości miejscowościach ówczesnej Małopolski i obecnej Ukrainy (m.in. w Suchej Beskidzkiej, Nowym Sączu, Wadowicach, Libiążu, Krościenku Wyżnym), żadnego w Krakowie i jeden we Lwowie. Ten ostatni jest uznawany za jego najważniejsze dzieło, ale różnie oceniany, np. przez prof. Jana Ostrowskiego jako „w gruncie rzeczy schematyczny i opóźniony”, a przez prof. Krzysztofa Stefańskiego jako najlepszy projekt kościoła w stylu historyzmu na ziemiach polskich.
Koncepcja Talowskiego zwyciężyła w konkursie ogłoszonym w 1902 roku pokonując 18 innych projektów, w tym m.in. plany Mączyńskiego, Stryjeńskiego, Odrzywolskiego (którego projekt początkowo zajął ex aequo I miejsce, ale w dalszej procedurze został wycofany) oraz… inny, drugi pomysł Talowskiego, później wykorzystany przy budowie świątyni w Tarnopolu. Architekt nie zobaczył swojego dzieła, zmarł rok przed ukończeniem jego budowy.
Realizacje, za które Talowski doczekał się szczególnego uznania, to jego projekty kamienic, domów, dworów i pałaców. Najciekawsze powstały w rejonie ulicy Retoryka w Krakowie – „Pod śpiewającą Żabą” (nr 1, 1889-90), „Festina Lente” (nr 7, 1887), „Pod Osłem” (nr 9, 1891); na ul. Smoleńsk (nr 18 i 20) oraz dom „Pod Pająkiem” przy ul. Karmelickiej 35. Niezwykły charakter architektury Talowskiego przedstawia Dwór w Michałowicach, wybudowany w latach 1892-1897 na zamówienie rodziny Dąbrowskich, łączący w sobie historyczne formy od gotyku po manieryzm. Inne ciekawe rezydencje to: murowany dwór w Goszycach (obok drewnianego, najstarszego w Polsce), pałac Popielów w Ściborzycach, willa Dembowskiego w Bochni (obecnie archiwum) i pałac Żeleńskich w Grodkowicach.
Według jego projektów powstały ponadto w Krakowie: wschodnia część „Sokoła” przy ul. Piłsudskiego, szpital Bonifratrów przy ul. Trynitarskiej na Kazimierzu, budynek elektrowni na rogu Łobzowskiej i Biskupiej oraz wiadukt kolejowy na ul. Lubicz.
